ΕΠΙΚIΝΔΥΝΟΙ ΟΙ ΜΕΤΑΝAΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΡΥΘΡAΣ

Θεωρούνται από τους μεγαλύτερους «φόβους» των παραθεριστών, αφού μπορούν μέσα σε δευτερόλεπτα να καταστρέψουν κάθε χαρά που προσφέρει η θάλασσα. Κατά καιρούς μάλιστα κάνουν... εφόδους κατά εκατοντάδες ή και χιλιάδες, προκαλώντας παράκτιο πανικό!...

Ωστόσο, σύμφωνα με τους ειδικούς, ο φόβος για τις μέδουσες- τις τσούχτρες, όπως έχει επικρατήσει να λέγονται, παρ΄ ότι οι επιστήμονες διαχωρίζουν τις τσούχτρες με το κριτήριο του τσιμπήματος- είναι σε μεγάλο βαθμό αδικαιολόγητος.

«Μόνο τα είδη μεδουσών που τσιμπούν μπορούν να προκαλέσουν πρόβλημα στα αλλεργικά άτομα.Για τους άλλους είναι απλώς ένα δυσάρεστο τσίμπημα.Στην Ελλάδα το πιο συχνό είδος μέδουσας που τσιμπάει είναι η γνωστή μας Ρelagia noctiluca (κοινώς τσούχτρα). Επίσης τσιμπάει η μέδουσα Rhopilema nomadica που ήλθε από την Ερυθρά και λίγα άτομα είχαμε δει, κατά τύχη,το καλοκαίρι του 2006 στον Λακωνικό κόλπο» αναφέρει η δρ Ιωάννα Σιώκου, διευθύντρια Ερευνών στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).

Στις ελληνικές θάλασσες «κολυμπούν» πέντε είδη μεδουσών τα οποία θεωρούνται τα πιο συνηθισμένα. Πέρα από τις «ντόπιες» τσούχτρες, το άνοιγμα της Διώρυγας του Σουέζ, έφερε και εισαγόμενες! «Μετά το άνοιγμα της Διώρυγας του Σουέζπάρα πολλά θαλασσινά είδη μετανάστευσαν από τον Ινδικό ωκεανό και την Ερυθρά θάλασσα στη Μεσόγειο. Μεταξύ αυτών είναι και τα δύο είδη μεδουσών, τα οποία παρατηρήθηκαν τυχαία από βιολόγους ωκεανογράφους κατά τις διακοπές τους» αναφέρει η δρ Σιώκου.

Οπως συμπληρώνει η κυρία Αναστασία Μήλιου, υδροβιολόγος και συντονίστρια Επιστημονικής Ερευνας και Δράσεων Προστασίας στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», «τα ξενόφερτα είδη μεταφέρονται από το έρμα των εμπορικών πλοίων που διασχίζουν άλλες θάλασσες και κατόπιν έρχονται στη Μεσόγειο.

Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανονισμούς, το έρμα πρέπει να αλλάζει από θάλασσα σε θάλασσα». Οι επιστήμονες στο «Αρχιπέλαγος» επιχειρούν να μελετήσουν τις πληθυσμικές εξάρσεις μεδουσών που παρατηρούνται κατά καιρούς στις ελληνικές θάλασσες. Οπως επισημαίνει η κυρία Μήλιου, «είναι σημαντικό για την έρευνα, οι πολίτες να αναφέρουν μεγάλους πληθυσμούς μεδουσών όταν τους παρατηρούν στις ακτές».

Οπως εξηγεί η δρ Σιώκου, «οι μέδουσες αναπτύσσουν μεγάλους πληθυσμούς όταν οι περιβαλλοντικές συνθήκες είναι ευνοϊκές είτε για την αναπαραγωγή και την ανάπτυξη των μικρών μεδουσών είτε των ενήλικων μεδουσών (π.χ. θερμοκρασία, αφθονία λείας, απουσία θηρευτών). Και οι εμφανίσεις μεγάλων πληθυσμών έχουν συνήθως μια περιοδικότητα εποχική ή μεταξύ των ετών.

Για παράδειγμα η μέδουσα που μοιάζει με τηγανητό αβγό αναπτύσσει μεγάλους πληθυσμούς στις ελληνικές θάλασσες τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο. Για τις τσούχτρες είχε διαπιστωθεί ότι εμφανίζονταν σε μεγάλους πληθυσμούς κάθε 10-12 χρόνια. Αλλά οι μελέτες στη Βόρεια Αδριατική έδειξαν ότι τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται πιο συχνά μεγάλοι πληθυσμοί τσουχτρών και οι επιστήμονες στη Σλοβενία διερευνούν αν αυτό μπορεί να οφείλεται στην κλιματική αλλαγή.

Παρόμοιες αλλαγές στη συχνότητα εμφάνισης μεγάλων πληθυσμών μεδουσών έχουν παρατηρηθεί και σε άλλες θάλασσες εκτός από τη Μεσόγειο και έχουν αποδοθεί κυρίως στην κλιματική αλλαγή, αλλά και στην ελάττωση των πληθυσμών των ψαριών λόγω υπεραλίευσης».

Τσούχτρα, ζώο αμελέτητο
Διότι η επιστημονική έρευνα απαιτεί πόρους

Αγνωστος παραμένει ο ακριβής αριθμός των ειδών μέδουσας που μπορεί να συναντήσει κανείς στις ελληνικές θάλασσες, καθώς και τα λεπτομερή χαρακτηριστικά τους. Ο λόγος είναι, σύμφωνα με τους επιστήμονες, απλός: έλλειψη χρημάτων! «Για να μελετηθούν όλα τα είδη πρέπει τουλάχιστον ένας επιστήμονας να έχει ειδικευθεί στην αναγνώρισή τους και να έχει χρηματοδότηση για ερευνητικά προγράμματα μελέτης.

Η μοναδική φορά που χρηματοδοτήθηκε πρόγραμμα ήταν το 1983- από το τότε υπουργείο Ερευνας- και αφορούσε τη μελέτη της μέδουσας Ρelagia noctiluca. Παρ΄ όλο που θα μπορούσαμε είτε στο ΕΛΚΕΘΕ είτε στα πανεπιστήμια να μελετήσουμε τη βιολογία και οικολογία των 4-5 πιο κοινών ειδών μεδουσών, δεν βρίσκουμε κανέναν δημόσιο φορέα που να ενδιαφέρεται για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων με αυτό το αντικείμενο.

Αντιθέτως σε άλλες μεσογειακές χώρες (Ισπανία, Γαλλία, Τυνησία, Ιταλία, Σλοβενία, Κροατία, Τουρκία) οι κρατικοί φορείς χρηματοδοτούν προγράμματα παρακολούθησης και μελέτης της βιολογίας και της οικολογίας των μεδουσών, ιδίως των τσουχτρών» αναφέρει η δρ Σιώκου. Και συμπληρώνει ότι «πολλές φορές μας ζητούν πληροφορίες για το θέμα σε διεθνείς συναντήσεις και αναγκαζόμαστε να τους απαντήσουμε ότι δεν έχουμε στοιχεία λόγω έλλειψης χρηματοδότησης»!