ΝΕΑ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

Μια σειρά ερευνών που κυκλοφόρησαν πρόσφατα στις ΗΠΑ δίνουν μια συνολική εικόνα των σύγχρονων ΜΜΕ. Το κεντρικό συμπέρασμα είναι ότι πλέον το διαδίκτυο αποτελεί το βασικό ορίζοντα της ενημέρωσης...

Η παρακμή των παραδοσιακού τύπου συνοδεύεται από την άνθιση της διαδικτυακής δημοσιογραφίας, που όμως είναι προβληματική σε ότι αφορά την ποιότητα αλλά και την βιωσιμότητα της.

Η πρώτη διαπίστωση της ετήσιας έκθεσης State of the media για το 2009 είναι η επιβάρυνση της ήδη δύσκολης οικονομικής κατάστασης των εφημερίδων στις ΗΠΑ. Υπολογίζεται ότι από το 2000 κι έπειτα το σύνολο του αμερικάνικου τύπου έχει χάσει το ένα τρίτο των μέσων δημοσιογραφικής παραγωγής που διέθετε.

Η κρίση αυτή έχει άμεσες επιπτώσεις στη λειτουργία της δημόσιας σφαίρας αφού, όπως έδειξε μια άλλη έρευνα του Project for Excellence in Journalism, οι εφημερίδες αποτελούν ακόμη και σήμερα τον κύριο παραγωγό πρωτογενούς πληροφόρησης και πρωτότυπου ρεπορτάζ. Φαίνεται λοιπόν ότι ενισχύεται η σταδιακή μείωση των παραδοσιακών πηγών χρηματοδότησης της δημοσιογραφίας όπως η διαφήμιση αλλά και η πληρωμή από το κοινό.

Αυτό συμβαίνει όχι μόνο στον τομέα του τύπου αλλά και στο διαδίκτυο. Από οικονομικής άποψης μια εφημερίδα είναι κλασική περίπτωση σύνθετου προϊόντος (bundling): κάποιος που αγοράζει μια εφημερίδα γιατί θέλει να διαβάσει τα αθλητικά και τις μικρές αγγελίες χρηματοδοτεί επίσης και μια ανάλυση ή ένα αποκαλυπτικό ρεπορτάζ. Το ντιλ αυτό επέτρεψε για σχεδόν δύο αιώνες της ανάπτυξη της ερευνητικής και κριτικής δημοσιογραφίας που από μόνη της δεν αποτελεί επικερδή προϊόν σε μαζική κλίμακα.

Στο διαδίκτυο οι αναγνώστες μεταμορφώνονται σε καταναλωτές συνθέτοντας την δική τους ενημέρωση και συνδυάζοντας διαφορετικές πηγές. Η πληροφορία διασπάται σε περιεχόμενα το καθένα από τα οποία πωλείται ξεχωριστά στη διαφημιστική αγορά. Ως αποτέλεσμα η διαφημιστική αξία του κάθε επισκέπτη σε έναν ενημερωτικό ιστότοπο είναι δέκα φορές μικρότερη από την αξία ενός αναγνώστη εφημερίδας.

Ταυτόχρονα, μόνο ένας στους τρεις Αμερικάνους χρήστες του διαδικτύου δηλώνει έτοιμος να πληρώσει για να ενημερωθεί από το διαδίκτυο. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων κάνει πολλή δύσκολη, προς το παρόν, την εγκαθίδρυση ενός οικονομικού μοντέλου ικανού να στηρίξει σε βάθος χρόνου την ποιοτική και κριτική δημοσιογραφία. Όπως αναφέρει κι ο Clay Shirky βρισκόμαστε μπροστά σε μια κατάσταση δημιουργικής καταστροφής όπως την περιέγραψε ο Schumpeter.

Η δεύτερη διαπίστωση είναι ότι η διαδικτυακή ενημέρωση δεν φαίνεται προς το παρόν να μπορεί να αντισταθμίσει την παρακμή των παραδοσιακών ΜΜΕ σε ότι αφορά την παραγωγή πρωτότυπων ειδήσεων. Για παράδειγμα στο πλαίσιο της έκθεσης State of the media οι ερευνητές έδειξαν ότι οι 80% των συνδέσμων που διαμοιράζονται μέσω κοινωνικών δικτύων (Facebook, Twitter κλπ) αλλά και ιστολογίων οδηγούν σε ιστότοπους παραδοσιακών ΜΜΕ. Κι αυτό ενώ η πλειοψηφία των χρηστών χρησιμοποιεί πλέον κάποια από αυτά τα εργαλεία.

Παράλληλα, αντίθετα από ότι θα περίμενε κανείς, η ενημέρωση στο διαδίκτυο χαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση σε μικρό αριθμό ιστότοπων. Το 7% των ενημερωτικών ιστότοπων συγκεντρώνει το 80% των επισκέψεων. Οι κυριότεροι από αυτούς ανήκουν σε παραδοσιακά ΜΜΕ ή σε μεγάλους διαδικυακούς παίκτες (Google, Yahoo, Microsoft) οι οποίοι δεν παράγουν πρωτότυπο ρεπορτάζ.

Οι οικονομικές δυσκολίες των ΜΜΕ και οι περικοπές προσωπικού έχουν ως αποτέλεσμα την όλο και μεγαλύτερη πίεση στους δημοσιογράφους για να αυξήσουν την παραγωγικότητα τους. Η κυριαρχία των breaking news στο διαδίκτυο εις βάρος της έρευνας και της ανάλυσης καταλήγει στην άκριτη αναπαραγωγή δελτίων τύπου κάτι που ενισχύει την επίσημη εκδοχή των γεγονότων έτσι όπως αυτά περιγράφονται από τους εμπλεκόμενους παράγοντες (αστυνομία, κράτος, επιχειρήσεις, λόμπυ).

Σε αυτή την τάση προστίθεται επίσης οι φήμες, οι ψεύτικες ειδήσεις, οι ανακρίβειες που αναπαράγωνται και εξαπλώνονται πλέον με μεγάλη ταχύτητα.

Σε γενικές γραμμές λοιπόν, το παρόν της ενημέρωσης, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, είναι ζοφερό. Το μέλλον θα εξαρτηθεί από το αν η κριτική και ερευνητική δημοσιογραφία καταφέρει να βρει ένα νέους τρόπους έκφρασης αλλά και χρηματοδότησης.

Όπως αναφέρει και ο Michael Schudson στην έκθεση με τίτλο The Reconstruction of American Journalism η αγορά δεν είναι πλέον ικανή να στηρίξει την ανεξάρτητη δημοσιογραφία. Το μελλοντικό μοντέλο που βρίσκεται σε φάση ανάδυσης θα συνδυάζει υποχρεωτικά τα ιδιωτικά ΜΜΕ με την δημοσιογραφία των πολιτών και τη δημόσια ραδιοτηλεόραση. Μένει να δούμε αν θα προκύψει μια νέα ισορροπία επωφελής για την δημόσια σφαίρα και πως. Πηγή: http://www.tvxs.gr