Η ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΒΙΑ ΣΤΟ ΝΤΙΒΑΝΙ
Υπάρχει μια ειδική διαστροφική ικανοποίηση, για όσους το σινεμά είναι χαρά και απόλαυση, που παίρνουν ενώ έξω ο ήλιος λάμπει κι αυτοί είναι χωμένοι σε μια σκοτεινή αίθουσα. Είναι μια απόλαυση την οποία δυστυχώς στην Ελλάδα δεν μπορούμε να έχουμε. Ούτε καν η Ταινιοθήκη δεν έχει πρωινές και μεσημεριανές προβολές. Να, όμως, που η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (ΕΨΕ), μαζί με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, οργάνωσαν και πάλι τις προβολές τους στο σινεμά Τριανόν στις 12 το μεσημέρι!...
Το πρόγραμμα αυτό ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια, αφού στην Ψυχιατρική Εταιρεία είχε πρώτα δημιουργηθεί ένας νέος επιστημονικός κλάδος με την ονομασία «Τέχνη και Ψυχιατρική». Διερευνά τις σχέσεις που μπορούν να αναπτυχθούν -και όχι μόνο μέσω της θεραπείας- επάνω στον διάλογο της τέχνης με την ψυχιατρική επιστήμη. Κάθε χρόνο η ΕΨΕ επιλέγει ένα θέμα, αναζητάει ταινίες και διοργανώνει προβολές, που έχουν ακόμα ένα χαρακτηριστικό: έπειτα από κάθε ταινία συγκροτείται ένα μικρό πάνελ από ψυχιάτρους και από ανθρώπους που ασχολούνται με το σινεμά και ύστερα από πολύ σύντομες εισηγήσεις ακολουθεί κουβέντα με το κοινό.
Είναι ένα ειδικό κοινό. Αποτελείται από σινεφίλ και ψυχιάτρους. Και ομολογουμένως οι συζητήσεις έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Διότι άλλο να βλέπεις το Dogville του Λαρς Φον Τρίερ μόνος σου και άλλο, αφού το έχεις δει, να ακούς να τοποθετούνται απέναντι στην προβληματική της ταινίας ψυχίατροι και ψυχαναλυτές.
Τις περισσότερες από τις ταινίες που επιλέγει η ΕΨΕ τις έχουμε ήδη δει στα σινεμά, οπότε η δεύτερη θέαση είναι πολύ διαφορετική. Το φετινό θέμα των προβολών είναι η Βία στον Κινηματογράφο. Η επιλογή είναι σαφής και καθαρή. Η βία σε όλες τις εκφράσεις της απασχολεί τις σύγχρονες κοινωνίες, αντιμετωπίζεται πια σαν δομικό πρόβλημά τους, εκφράζεται πολύ συχνά μέσα από τον χώρο της τέχνης και ταυτόχρονα μελετάται από πολλές διαφορετικές επιστήμες.
Εάν πάρουμε σαν δεδομένο ότι οι εικόνες της βίας στον κινηματογράφο προσελκύουν ένα μεγάλο κοινό και ταυτόχρονα προσφέρουν κάποιου είδους απόλαυση, γεννιούνται μερικά ερωτήματα:
Ποια είναι αυτή η ψυχική οικονομία την οποία εξυπηρετεί η βία της μεγάλης οθόνης; Πώς μπορεί να ερμηνεύσει τη βιαιότητα της εικόνας η συνείδηση του θεατή; Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην αναπαράσταση της βίας και στην πραγματική άσκησή της, είτε αυτή είναι υποκειμενική (ένα αποτρόπαιο έγκλημα) είτε είναι αντικειμενική (μια ρατσιστική έκφραση μίσους) είτε είναι συστημική και φωλιάζει μέσα στους θεσμούς της πολιτικής και στο ίδιο το σύστημα της εξουσίας (οι συνέπειες μιας άθλιας πολιτικής και οικονομικής διαχείρισης!); Και πώς μπορεί να αντιμετωπίσει η ψυχιατρική το αθέατο κομμάτι της βίας, που ίσως είναι και το πιο επικίνδυνο, τη βία που ασκείται για να μην αλλάξουν τα πράγματα και να μείνουν όλα ίδια; Τη βία της μη δράσης.
Σίγουρα οι λύσεις δεν βρίσκονται στο σινεμά. Αλλα το σινεμά σαν ντοκουμέντο της εποχής του μπορεί να προσφέρει το εφαλτήριο για αναγνώσεις, σκέψεις και προβολές. Εξάλλου η σχέση της ψυχιατρικής και κυρίως της ψυχανάλυσης με το σινεμά είναι παλαιά. Πριν από σχεδόν εκατό χρόνια, το 1913, η Λου Αντρέας-Σαλομέ, ψυχαναλύτρια και προσωπική φίλη του Νίτσε, του Φρόιντ, του Βάγκνερ και του Ρίλκε, έγραφε: «Οι ταινίες παίζουν πραγματικά ένα ρόλο καθόλου ευκαταφρόνητο για μας... Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στο φιλμ και στο μυαλό; Ανάμεσα στις τεχνικές του σινεμά -την κίνηση, την εικόνα, την αυταπάτη- και στις διαδικασίες της σκέψης και του συναισθήματος, του ονείρου και της φαντασίας που απασχολούν την ψυχανάλυση; Μόνο η τεχνική του φιλμ επιτρέπει αυτήν τη ραγδαία αλληλουχία των εικόνων που προσεγγίζει τη δική μας ανθρώπινη φαντασιακή δυνατότητα».
INFO: Αύριο Σάββατο, στο Τριανόν, στις 12 το μεσημέρι, προβάλλεται το «Πείραμα» του Ολιβερ Χιρσμπίγκελ. Ομιλητές: Νίκος Τζαβάρας, ψυχίατρος, καθηγητής, πρόεδρος ΕΨΕ, και Ηλίας Βλάχος, ψυχίατρος. Πηγή: http://www.enet.gr
